poniedziałek, 4 lipca 2022

Najczęściej chodzi o seks


Feromony to bodźce chemosensoryczne - zapachy, za pomocą których komunikują się osobniki pokrewne. Najczęściej chodzi o seks: gdzie jest potencjalny partner, kiedy kobieta jest płodna? W świecie zwierząt feromony odgrywają więc decydującą rolę w doborze pary. Ale ich wpływ nie ogranicza się do seksu: feromony kontrolują wiele zjawisk - na różne sposoby. Przede wszystkim rozróżnia się dwa różne rodzaje feromonów: uwalnianie feromonów prowadzi do szybkiej zmiany zachowania, takiej jaką można zaobserwować u ryb. Jeśli karp zostanie zraniony przez drapieżnika, wydziela substancję startową, która ostrzega wszystkie inne karpie i odpędza je. Feromony pierwotne są inne: służą do długotrwałego oddziaływania na układ hormonalny i nerwowy osobników pokrewnych. Królowe pszczół, na przykład, używają feromonów, aby zapewnić sobie wyłączną dominację: Poprzez tzw. substancję królowej tłumią one powstawanie jajników u pszczół robotnic. Wiele kręgowców posiada własny narząd do odbioru feromonów: narząd Jacobsona. Narząd przypominający rurkę znajduje się obok jamy nosowej. Feromony nie są wyczuwane świadomie jak zwykłe zapachy, ale są odbierane podświadomie. Nie jest to jeszcze do końca jasne. Ludzie również mają narząd Jacobsona, ale wydaje się on być całkowicie bezużyteczny: "Funkcjonalny narząd Jacobsona pompuje płyn nosowy do swojego rurkowatego sklepienia. Z kolei nasza tuba jest pusta. Nie ma tam również komórek czuciowych, które mogłyby wykrywać feromony i przekazywać je do mózgu - tłumaczy Hanns Hatt z Uniwersytetu Ruhr w Bochum, który od wielu lat zajmuje się badaniami nad węchem. Nie wyklucza to jednak możliwości, że potrafimy odbierać feromony. Psycholog Alexander Prehn-Kristensen ze Szpitala Uniwersyteckiego w Schleswig-Holstein wyjaśnia: "Istnieją również zwierzęta, które komunikują się za pomocą feromonów, ale nie posiadają organu Jacobsona. To znaczy: ten organ nie jest absolutnie niezbędny".